Episode 119
Μια γυναίκα χωρίς σημασία-Όσκαρ Ουάιλντ
Ένα έργο που διαπερνά το περιτύλιγμα της κοσμικότητας
«Μια γυναίκα χωρίς σημασία» (A Woman of No Importance, 1893) είναι μια από τις πιο εύστοχες και πικρές κοινωνικές κωμωδίες του Όσκαρ Ουάιλντ. Με την αιχμηρή του πένα και το αριστοτεχνικό του χιούμορ, ο Ουάιλντ ξεγυμνώνει την υποκρισία της αγγλικής αριστοκρατίας και υψώνει το ανάστημα του λόγου του απέναντι σε μια κοινωνία που καταδικάζει τη γυναίκα ενώ αθωώνει τον άνδρα.
Η πρεμιέρα του έργου έγινε το 1893 στο Haymarket Theatre του Λονδίνου και από τότε παραμένει διαχρονικό. Στην Ελλάδα, η Μαρίκα Κοτοπούλη το παρουσίασε για πρώτη φορά το 1939 σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν, ενώ μια δεύτερη ιστορική παράσταση έγινε το 1954 με την Κυβέλη, υπό τη σκηνοθετική καθοδήγηση του Μιχάλη Κακογιάννη.
Υπόθεση – η ανατροπή πίσω από την πρόσοψη
Το έργο διαδραματίζεται στο περιβάλλον μιας πολυτελούς συγκέντρωσης στο εξοχικό της λαίδης Χάνστον. Εκεί συγκεντρώνονται εκπρόσωποι της βρετανικής ανώτερης τάξης: ευγενείς, παλαιές οικογένειες, άνθρωποι της διπλωματίας. Η επιφανειακή κουβέντα, το κουτσομπολιό και το φλερτ κυριαρχούν στο πρώτο μέρος, προσδίδοντας στο έργο τη μορφή μιας κοσμικής σάτιρας. Σύντομα όμως, η δράση βαθαίνει.
Η κυρία Άρμπαθνοτ, μια ανύπαντρη μητέρα, καλείται απρόσμενα να αντιμετωπίσει το παρελθόν της όταν ο γιος της Τζέραλντ δέχεται να γίνει γραμματέας του λόρδου Ίλλινγκγουορθ, του ίδιου άντρα που την είχε αποπλανήσει και εγκαταλείψει νεαρή, αφήνοντάς την μόνη με ένα παιδί. Ο γιος της αγνοεί την αλήθεια για την καταγωγή του, αλλά η αποκάλυψη δεν αργεί να έρθει. Το ηθικό δίλημμα κορυφώνεται όταν ο λόρδος προτείνει γάμο στην κα Άρμπαθνοτ για να αποκαταστήσει δήθεν την «τιμή» της – όμως είναι πια αργά.
Οι χαρακτήρες – μάσκες και απογύμνωση
Ο Ουάιλντ δημιουργεί μια γκαλερί από προσωπεία της εποχής του, με κεντρική φιγούρα την κα Άρμπαθνοτ – μια γυναίκα που έχει μάθει να ζει με τη ντροπή χωρίς να την κουβαλά. Είναι ευγενής, σταθερή, σοβαρή, με μια ηθική αξιοπρέπεια που δεν την εμποδίζει να πονά. Απέναντί της, ο λόρδος Ίλλινγκγουορθ είναι η ενσάρκωση του εγωκεντρικού, επιφανειακού άνδρα της εποχής: πνευματώδης, ευφυής, αλλά ανεύθυνος και ανάλγητος. Το πραγματικό του πρόσωπο αποκαλύπτεται σταδιακά, μέχρι που χάνει την κυριαρχία του.
Η νεαρή Αμερικανίδα Έστερ Γουόσλι, αντιπροσωπεύει τη νέα ηθική – μια αγνότητα χωρίς προκατάληψη, μια αθωότητα που ωριμάζει χωρίς να καταρρέει. Η δική της στάση στηρίζει την κα Άρμπαθνοτ και προσφέρει στον Τζέραλντ τη δυνατότητα μιας καθαρής ζωής, χωρίς τις αλυσίδες του ψέματος.
Ο ίδιος ο Τζέραλντ είναι ένας χαρακτήρας σε μετάβαση. Αντιμέτωπος με την αλήθεια, πρέπει να αποφασίσει τι αξίζει: η κοινωνική του ανέλιξη ή η ηθική του υπόσταση.
Υπόβαθρο εποχής – κοινωνική καταδίκη και φύλο
Το Λονδίνο του τέλους του 19ου αιώνα, βουτηγμένο στη Βικτωριανή ηθική και τη σεμνοτυφία, καταδίκαζε την ανύπαντρη μητέρα, ενώ πρόσφερε ασυλία στον άνδρα που την εγκατέλειπε. Ο Ουάιλντ στρέφει τον προβολέα πάνω σε αυτή τη διπλή ηθική: ο πατέρας παραμένει σεβαστό μέλος της κοινωνίας, ενώ η γυναίκα τιμωρείται δια βίου.
Το έργο έχει έντονα φεμινιστική χροιά – πολύ πριν καθιερωθεί ο όρος. Η φωνή της κα Άρμπαθνοτ είναι μια από τις πρώτες ισχυρές γυναικείες φωνές στο θέατρο που δεν ζητά «λύτρωση» μέσω ενός γάμου, αλλά απαιτεί αξιοπρέπεια και αναγνώριση. Η φράση της ότι «μια γυναίκα χρειάζεται περισσότερο σεβασμό παρά οίκτο» συνοψίζει την εσωτερική της πυγμή.
Η θεατρική εμπειρία – τι αποκομίζει ο θεατής
Ο θεατής φεύγει από την παράσταση με ανάμεικτα συναισθήματα: γέλιο από την πνευματώδη σάτιρα, συγκίνηση από τη δύναμη της μητρικής αγάπης, και ενδοσκόπηση από την αποδόμηση των κοινωνικών συμβάσεων. Το έργο παραμένει εξαιρετικά επίκαιρο σε μια εποχή όπου ακόμη παλεύουμε με τις προκαταλήψεις γύρω από τη γυναικεία φύση, τη μητρότητα και την κοινωνική αποδοχή. Η σύγκρουση ανάμεσα στην αλήθεια και τη φήμη, στην ελευθερία και τη συμβατικότητα, αποκτά σχεδόν μυσταγωγικό βάθος. Δεν είναι απλώς ένα δράμα κοινωνικών ηθών – είναι μια κραυγή ενάντια στην ηθική τύφλωση.
Ο συγγραφέας – ο μοναδικός Όσκαρ Ουάιλντ
Ο Όσκαρ Ουάιλντ (1854–1900), Ιρλανδός συγγραφέας, ποιητής και θεατρικός συγγραφέας, υπήρξε από τις πιο ανατρεπτικές και χαρισματικές προσωπικότητες της βικτωριανής εποχής. Με την καυστική του ειρωνεία, αποκάλυπτε τα ψέματα της αστικής ηθικής. Οι κοινωνικές του κωμωδίες, όπως The Importance of Being Earnest και Lady Windermere’s Fan, έκαναν θραύση στο Λονδίνο του καιρού του. Η προσωπική του ζωή, διωγμένη και καταδικασμένη για «απρεπή συμπεριφορά», συντονίζεται τραγικά με τη θεματική του έργου αυτού: ο κοινωνικός στιγματισμός και η απόρριψη από ένα ψευδο-ηθικό σύστημα.
Το θεατρικό «Μια γυναίκα χωρίς σημασία» δεν είναι ένα έργο για γυναίκες χωρίς αξία. Είναι ένα έργο για μια κοινωνία χωρίς επίγνωση. Ο Ουάιλντ, με ευγένεια και τόλμη, στρέφει τον καθρέφτη προς όλους μας. Και εμείς, ως θεατές, καλούμαστε να απαντήσουμε στο ερώτημα: πόσο μακριά είμαστε ακόμη από εκείνον τον καθρέφτη;
Η ιστοσελίδα μου
Τα Podcast μου:
https://angeligeorgiastoryteller.gr
https://mithoikaipolitismoi.gr
https://akougontasmetingeorgia.gr
https://theatromeangeligeorgia.gr
Το κανάλι μου στο you tube
https://www.youtube.com/@angeligeorgia808/featured
Facebook σελίδα Αγγελή Γεωργία:
https://www.facebook.com/angeligeorgia
Facebook σελίδα Μύθοι και πολιτισμοί:
